تأثیر درآمدهای نفتی بر ناکارآمدی نهادهای سیاسی ایران

در متون اقتصادی راجع به توسعه در جهان سوم بر نقش عمده ای که دولت می تواند در پیشبرد توسعه اقتصادی ایفا کند، اتفاق نظر وجود دارد. حتی برخی از پژوهشگران توسعه چنین استدلال کرده اند که مداخله دولت در کشورهای درحال توسعه برای توسعه اقتصادی این کشورها امری ضروری است. اما سیوال این است که چرا ایران که ظرفیت های لازم برای توسعه یافتگی را داشته است به این سمت نرفته است. فرضیه ای که در این تحقیق مطرح شده است این است که در ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه و با اقتصادی متکی به نفت، نفت باعث شده است که دولت و نهادهای سیاسی وابسته با آن توسعه گرا نباشند. یکی از معیارهای کارآمدی یک دولت، توسعه گرا بودن آن است و دولتی که به سمت توسعه اقتصادی حرکت کند دولت کارآمد با نهادهای کارآمد است. در این تحقیق منظور از ناکارآمدی نهادهای سیاسی آن است که این نهادها که در مجموع دولت را شکل می دهند نتوانسته اند توسعه اقتصادی را در ایران محقق سازند و دلیل آن هم درآمدهای نفتی بوده است. یعنی شکل گیری دولت رانتیر (rentier state) در ایران باعث شده که بازیگران خصوصی به جای فعالیت های تولید به رانت جویی غیر تولیدی روی آورند. و تا زمانی که دولت دریافت کننده درآمدهای نفتی است و نقش توزیع کننده رانت را در جامعه به عهده میگیرد، لزومی به گام نهادن در میر توسعه اقتصادی نمیبیند. لازم به ذکر است که برهه زمانی مورد بحث در این تحقیق از سال 1357 یعنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که نفت نقش مهمی در اقتصاد ایران داشته است.